Ta’lik Sanatı

Şiirsel özelliğe sahip olan Ta’lik, 14. asırdan günümüze kadar gelmiş ve hattatlar eliyle yaşatılmaya çalışılmış bir hat çeşididir.

14. asrın ikinci yarısından beri kullanılmış ve İran'da Nesta’lik adıyla anılan Ta'lik, İran’ın Nesta'lik üstadı İmâdü'l-Hasenî (ö.1615) ve Azerbaycan'da Mir Ali gibi üstadlar ile ortaya çıkmıştır.

Ta'likten önce İran'da pehlevi hat'tı kullanılıyordu. Daha sonra has bir karakterle Ta'lik’i geliştirdiler. İran’da ortaya çıkmış olan Ta’lik’e Osmanlı ta'lik'inin üslubunu ilk kazandırmış olan Hekim Başı Mehmet Refi Ta’lik üzerinde yeni bir terkib oluşturmuştur. 14. yüzyıla kadar İran tesirinde devam eden Ta’lik daha sonra Türklerin terkibleriyle yeni usûl getirilmiştir.

Ta'lik harfleri köşeli, yer yer incelen kalınlaşan, ahenkli, eğimli ve kıvrımlıdır. Asmak, bağlanmak manalarına gelen Ta'lik, harekeden ve şekillerden soyutlanmış sade harfler, son derece ölçülü çanaklar, uzayıp giden çizgiler de Ta'lik’e şiirsel bir özellik katar.

Harflerin birbirlerine bağlanıp asılmış gibi durması da Ta'lik'in üslubudur.

Celi Divani'deki gibi süs unsurları yer almaz. Harflerin kendine ait bir vakarı vardır. Harflerin sade duruşu Ta'lik’in ayrı bir özelliğidir. Ta'lik harflerinde "elif ve lamlar soldan sağa doğru meyletmiş; vav, fe, kaf, mim, nun harflerinin ise gözleri kapalı tutulmuştur. Be, fe, sin ve kaf harflerinin kolları ise uzatılmıştır. Nesih kalemi ile yazılan ince Ta'lik, daha incesiyle yazılan gubarî, Nesih’le süratli yazılan Ta'lik kırması veya Şikeste Ta'lik diye üç şekilde Ta’lik yazısı vardır.

Osmanlı’da şer’iyye sicillerinde, fetva yazılarında kullanılmış olan Ta'lik aynı zamanda mezar taşlarında, kitabelerde, levhalarda, çeşmelerde de yaygın şekilde kullanılmıştır.

Ta’lik hattatları

Ta’lik üzerine hat yazan hattatlar: Sultan Abdülmecid, Hamid Aytaç, Ömer Vasfi Efendi, İzzet Elitaş, Hasan Çelebi, Tahsin Kurt, Abdullah Gün, Sevim Şirikçi, Fatih Özkafa, Ali Alparslan, İzzet Elitaş, Mehmed Esad Yesarî, Hulusi Yazgan, Mehmed Esad Yesarî, Kamil Ülgen, Macid Ayral, Osman Şahin, Savaş Çevik ve daha birçok Talik hattatı, bu sanata önem vermiş, Türkiye’de yok olmasına izin vermemiş ve bu kaliteli geleneği sürdürmüşlerdir.

Haber: M. Taha İnci
İstanbul Ajansı